Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Bia (6 dúil i mbia (Carbón (C) (Tá cuid is mó de na comhduil déanta as…

- - - - Moilín/comhdúil orgánacha
        
        Adaimh charbóin nasctha le adaimh eile
- - - - cailciam= ón ithir- i gcillbhallaí
      - maigneisiam= ón ithir+ struchtúr clóraifil
    - - cailciam= bainne- cnámh+fiacla
      - iarann= in ae agus glasraí glasa- struchtúr haemaglóibín
- - - - Soidiam (Na)
      - Maigneisiam (Mg)
      - Cloirín (Cl)
      - Potaisiam (K)
      - Cailciam
  - - - Iarann (Fe)
      - Copair (Cu)
      - Sinc (Zn)
- - - - CARBAIHIODRÁITÍ
        
        Carbón+Hidrigin+Ocsaigin
        
        choimheas na duil le nascú= Cx(H2O)x = twice as many H's as there are C's or O's
        
        Struchtúr
        
        Monaisiúicrídí
        
        carbs is lú
        
        milis
        
        tuaslagann in uisce
        
        aonad singil siúcra
        
        glúcós
        
        coitianta in nithe beo
        
        fotaisintéis
        
        príomh móilin do fuinneamh
        
        torthaí, milseáin
        
        C6H1206
        
        Fructós
        
        cosúil le glúcós ach tá na adaimh eagraithe go heagsúla
        
        níos milis ná glu
        
        i dtorthaí
        
        Déshiúicrídí
        
        milis
        
        tuaslagann in uisce
        
        péire monaisiúicrídí
        
        súcros
        
        glúcós+fructós
        
        maltós
        
        glúcós+glúcós (i síolta peacadh)
        
        lactós
        
        glúcós+galactós
        
        Polaisiúicrídí
        
        dothuaslagann in uisce
        
        cuid mhór moais le chéile
        
        stáirse (amalós)
        
        slabhra fada de glúcós le brainsí
        
        stóralann plandaí a glúcós ó fotaisintéis
        
        rís, pasta, prataí,aráin
        
        dílea go héasca ag daoine
        
        ceallaláis
        
        slabhraí glúcós le brainsí ACH níos mo nasc idir na glúcós
        
        láidir = cillbhalla plandaí
        
        deacair dhris = ní dílea = snaithín
        
        glan córas díleach, spreagadh imfháscadh =brú rud fríd
        
        glicigin
        
        in ainmhithe
        
        stóral ainmhithe glúcós = sna matáin
        
        slabhraí de glúcós le brainsí
        
        tástáil = stáirse
        
        tuas. stáirse+iaidín
        
        donndearg
        
        dubhgorm
        
        uisce+iaidín
        
        donndearg
        
        donndearg
      - PRÓITÉIN
        
        carbón, hidrigin, ocsaigin, nitrigin
        
        struchtúr iontach mór
        
        gan coimheas ginearl
        
        feidhm
        
        meitibileachta; einsímí+hormóin déanta de protéin
        
        struchtúrach: gruaig, iongacha (ceirtin)+matáin
        
        snaithíneach
        
        gan filtí
        
        fada
        
        láidir
        
        ról struchtúr
        
        glóbach
        
        álan fillteanna
        
        ciorcal
        
        meitibileacha
        
        haemogloibín, cuid mhór einsímí
        
        struchtúr
        
        aimín aigéad
        
        nasc peiptídeach
        
        peiptíd (níos lú ná 20 aimín aigéad)
        
        plaipeiptíd (idir 20 agus 200)
        
        próitéin (níos mó ná 200)
        
        PRÍON
        
        ní filleann i gceart
        
        dáinséarach
        
        BSE (cow)
        
        CJD (daoine)
        
        scréipigh (sheep)
        
        feoil, éisc, uibheacha
        
        dí aimínú
        
        breis aimín aigéad=tocsach
        
        breis aimín aigéad- an tae - bhris síos - úire- duain-scagadh ón fuail- uiré- lamhnán- fuioll=díaimniú
        
        tástal
        
        bainne+buiret
        
        liathchorca
      - VITIMÍNÍ
        
        ní féidir leis na corp iad a dhéanamh
        
        níl de dhíth ach fhíorbheagáin
        
        2 chínealacha
        
        Uisce tuaslagtha
        
        Vitmín C (aigéad ascorbach)
        
        foinsí- glasraí, torthaí= citreacha
        
        richtannach+ fíocháin tacaíochta (cnámha+loingéain)
        
        cuidiú cneasú gearrthaí
        
        riachtannach don córas imdhíonadh
        
        ganntannas= scorbach (caill fiacla+dandal fola+bás)
        
        Saill tuaslagtha
        
        Vitmín D
        
        vitimín D2=coitianta=cailcifearól
        
        foimsí- bainne, ae, ola éisc
        
        déanann craiceann é le solas UV na gréine
        
        riachtannach= ionsú chailciam isteach sna cnámha
        
        ganntanas= raicteas- pásití- cnámha lubtha
        = oisteamalás- fásta- cnámha laga
      - LIPIDÍ
        
        saill/ola
        
        solaid ag teo sheom
        
        leacht ag teo sheom
        
        carbón, hidrigin, ocsaigin
        
        feidhm
        
        meitibileachta = scaoil fuin
        
        struchtúrach = císeal cosant thart na horgáin
        
        struchtúr
        
        moilín amháin gliocról+3 aigéid saillteacha
        
        tiglicríd
        
        fosfailipid
        
        i gliocról, 2 aigéad saillteacha, 1fosfaite
        
        i chillscannain
        
        im, ola, ológa
        
        tástál
        
        paipéar donn+im
        
        spota infheicthe